Cách phòng tránh bệnh xơ vữa động mạch cho người già
3 phút đọc
Hiện nay, xơ vữa động mạch là bệnh lý mạch máu thường gặp ở người cao tuổi. Xơ vữa động mạch phổ biến hơn ở người trung niên và cao tuổi. Bệnh xơ vữa động mạch là tình trạng thành động mạch (bên trong mạch máu) trở nên cứng, khiến động mạch trở nên nhỏ hơn. Gây thiếu máu cơ quan, làm xơ cứng lòng mạch máu, dẫn đến tắc cục bộ. Căn bệnh này rất phổ biến ở các nước phát triển như Châu Âu và Châu Mỹ. Ngoài ra tỷ lệ mắc bệnh xơ vữa động mạch ở nam giới sẽ thấp hơn ở nữ giới.
Cơ chế của bệnh xơ vữa động mạch
Cơ chế bệnh xơ vữa động mạch là do trở ngại trong quá trình chuyển hóa chất béo, thành động mạch dày lên và cứng lại. Đây là một bệnh tim mạch phổ biến với lòng mạch cực kỳ hẹp và có thể xảy ra. Tuy nhiên, ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể con người, nếu xơ vữa xảy ra ở tim thì rất dễ gây ra bệnh mạch vành. Nhưng nếu xảy ra ở não thì thường dễ gây ra bệnh thiếu máu não và gây đột quỵ. Hơn nữa nếu xơ vữa động mạch, dễ mắc bệnh thiếu máu cục bộ đường ruột. Bệnh xơ vữa động mạch do nhiều yếu tố khác nhau gây ra. Các yếu tố gây bệnh chủ yếu bao gồm huyết áp cao, tăng mỡ máu, hút thuốc lá nhiều, đái tháo đường, béo phì và yếu tố di truyền.
Vì sao người già hay mắc bệnh xơ vữa động mạch?
Xơ vữa động mạch có thể gặp mọi nơi trong cơ thể nhưng nguy hiểm nhất là động mạch nuôi tim (động mạch vành), động mạch não. Nguyên nhân chính gây nên xơ vữa động mạch là cholesterol trong máu tăng cao (bình thường cholesterrol trong máu < 5,2mmol/l). Đặc biệt là tăng cao LDL- C cholesterol xấu).
Bình thường LDL-C trong máu <3,4mmol/lít (<130mg/dl). Khi dư thừa LDL-C thì xuất hiện hiện tượng tích tụ lớp mỡ trong lòng động mạch hoặc giảm HDL–C cholesterol tốt). Lipoprotein có tính chất bảo vệ thành mạch, khác với cholesterol xấu, nếu giảm cholesterol tốt là có nguy cơ cao với hiện tượng xơ vữa động mạch (bình thường HDL-C trong máu >0,9mmol/l, khi HDL-C dưới chỉ số này là có hiện tượng bị giảm).
Nguyên nhân của sự gia tăng cholesterol máu
Người ta nghiên cứu và tổng kết thấy rằng nguyên nhân của sự gia tăng cholesterol máu lệ thuộc rất nhiều vào chế độ ăn. Ví dụ như ăn quá nhiều mỡ động vật, ăn quá nhiều thức ăn có chứa cholesterol. Như phủ tạng động vật, thịt có màu đỏ, tôm, trứng, dầu dừa, mỡ các loại động vật như mỡ lợn, mỡ trâu bò, mỡ cừu, mỡ gà… trứng, bơ, sữa toàn phần (là những thực phẩm có dầu mang nhiều axit béo bão hoà). Hoặc có thể hay gặp ở người có chế độ ăn dư thừa năng lượng gây béo phì.
Thống kê cũng cho thấy tăng cholesterol có thể có tính chất gia đình (di truyền). Hoặc do mắc một số bệnh như suy giáp trạng, hội chứng thận hư, đái tháo đường, một số bệnh gây rối loạn protein máu (đau tuỷ xương…). Ở những người do thiếu vận động hoặc ít vận động như ngồi bàn giấy nhiều giờ, nhiều ngày, công việc lao động bắt buộc ngồi lâu như thợ may, người đánh máy… Lại ăn chế độ nhiều đạm, nhiều mỡ khiến cho năng lượng tích tụ lại thành mỡ. Tăng lượng cholesterol xấu và giảm lượng cholesterol tốt.
Dấu hiệu của bệnh xơ vữa động mạch
Bệnh xơ vữa động mạch có tính chất từ từ và xảy ra trong một thời gian nếu không phát hiện kịp thời thì mới có các triệu chứng điển hình. Xơ vữa động mạch thì sớm muộn cũng làm cho thành động mạch bị xơ cứng. Lòng động mạch bị hẹp lại làm cho máu cung cấp cho các cơ quan giảm đi. Nhất là xơ vữa động mạch vành gây thiếu máu cục bộ. Thiếu máu cơ tim gây đau thắt ngực và có thể gây cơn đau tim đột ngột và tử vong.
Nếu động mạch ở não bị xơ cứng thì làm hẹp lòng động mạch não gây hiện tượng rối loạn tuần hoàn não. Và nặng hơn là đột quỵ do tắc mạch não hoặc nhũn não. Xơ vữa động mạch xảy ra ở bất kỳ động mạch nào trong cơ thể. Nếu xảy ra ở động mạch chân thì sẽ xuất hiện cơn đau cơ giống như cơn đau chuột rút. Bệnh xơ vữa động mạch cũng là một trong những nguyên nhân chính gây tăng huyết áp.
Nguy cơ xơ vữa động mạch ở người cao tuổi có tỷ lệ cao không?
Bệnh xơ vữa động mạch ở người cao tuổi là một bệnh âm thầm nhưng rất nguy hiểm. Trong giai đoạn đầu của bệnh xơ vữa động mạch thì có rất ít triệu chứng. Vì vậy người cao tuổi cần được khám bệnh định kỳ. Làm xét nghiệm máu để biết có tăng cholesterol máu hay không. Khi làm xét nghiệm cần lưu ý xét nghiệm cholesterol toàn phần (cholesterol), cả cholesterol tốt và cholesterol xấu.
Ngoài ra cũng nên kiểm tra đường máu lúc đói và đo huyết áp định kỳ. Khi đã được bác sĩ khám bệnh cho kết luận bị tăng huyết áp thì người cao tuổi càng cần kiểm tra huyết áp định kỳ. Dùng thuốc đều đặn theo đơn chỉ dẫn của bác sĩ, không tự động đổi thuốc. Đặc biệt không tự động ngừng thuốc làm giảm huyết áp khi chưa có ý kiến của bác sĩ khám bệnh cho mình.
Đối với đường huyết khi có kết luận của bác sĩ khám bệnh. Thông qua xét nghiệm máu lúc đói và làm nhiều lần là bị đái tháo đường thì cần lắng nghe và làm theo chỉ dẫn của bác sĩ khám bệnh. Không nên quá lo lắng làm ảnh hưởng đến sức khoẻ nói chung và làm tăng bệnh đái tháo đường, bệnh xơ vữa động mạch. Khi bị đái tháo đường thì người cao tuổi chuẩn bị cho mình một máy đo đường huyết tự động. Để vừa theo dõi đường huyết tốt vừa tránh mất thời gian đi khám bệnh.
Cách phòng ngừa bệnh xơ vữa động mạch
Chế độ ăn hết sức quan trọng đối với việc phòng bệnh xơ vữa động mạch ở người cao tuổi. Cần hạn chế ăn mỡ động vật như mỡ lợn, mỡ bò, mỡ gà. Thay thế vào đó là dùng dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng. Không nên ăn loại dầu dừa vì dầu dừa có nhiều axít béo bão hoà. Dễ gây nên hiện tượng xơ vữa động mạch.
Nên ăn các thức ăn có nguồn gốc từ đậu nành như đậu phụ. Mỗi tuần nên có từ 2 – 3 ngày ăn cá, trong mỡ của cá có nhiều chất béo omega-3 mà chất này rất tốt cho thành động mạch. Không nên ăn các loại lòng như lòng lợn, lòng trâu, bò và hạn chế ăn tôm, trứng. Các bữa ăn hàng ngày nên tăng cường lượng rau xanh, hoa quả (riêng người bị đái tháo đường hạn chế ăn loại quả ngọt như mít, na, xoài, hồng xiêm…).
Cần vận động cơ thể như tập thể dục dưỡng sinh, đi bộ, chơi thể thao tuỳ theo sức mình. Người ta thấy nếu vận động đều, có bài bản và phù hợp với từng cá thể thì có thể làm tăng lượng cholesterol tốt. Giảm cholesterol xấu. Đồng thời làm giảm huyết áp đối với người đang bị tăng huyết áp mạn tính.
Nếu áp dụng tất cả biện pháp nhằm làm giảm cholesterol mà không đạt kết quả thì phải dùng thuốc. Tất nhiên dùng loại thuốc gì và liều lượng ra sao? Trong thời gian bao lâu cần có ý kiến của bác sĩ khám bệnh cho mình. Người bệnh không nên tụ động mua thuốc để dùng.
